Profilaktyka logopedyczna, czyli zapobieganie powstawaniu wad wymowy u dzieci.
Okres wakacyjny i przerwa od zajęć specjalistycznych w przedszkolu to najlepszy czas, żeby przypomnieć o tym, że logopedia nie kończy się na ćwiczeniach w placówce.
Wady wymowy u dzieci kształtują się miesiącami. Dlatego tak ważne jest, aby obserwować swoje dziecko i każde niepokojące nas zachowanie konsultować ze specjalistą.
Na co warto zwrócić uwagę u naszego dziecka?
- Prawidłowy tor oddechowy polega na wdechu powietrza nosem i wydechu ustami. Nos pełni funkcję oczyszczacza i nawilżacza powietrza, dlatego dzieci oddychające buzią częściej chorują. Dodatkowo, nieprawidłowy tor oddechowy powoduje, że mniejsza ilość powietrza dociera do organizmu. Konsekwencją tego jest zmęczenie, drażliwość, problemy z koncentracją oraz nadpobudliwość.
- otwarta buzia lub język wysunięty poza jamę ustną. Usta dziecka powinny być zawsze zamknięte po to, aby mogło ono prawidłowo oddychać. Niedomykanie ust powoduje, że język zamiast opierać się o wałek dziąsłowy spoczywa nieprawidłowo na dnie jamy ustnej.
- prawidłowa postawa ciała. Jeżeli sylwetka dziecka jest pochylona lub nieprawidłowo ustawiona, tworzą się w ciele napięcia, które przekładają się na pracę mięśni. Zaokrąglone plecy powodują, że płuca są ściśnięte i pracują zdecydowanie gorzej a dziecko trudniej oddycha.
- Mam nadzieję, że okres papek i kubków niekapków wszystkie przedszkolaki mają już za sobą. Gryzienie, żucie, odgryzanie i połykanie są nie tylko ważne z punktu rozwoju mowy, ale i późniejszych problemów ortodontycznych. Dziecko powinno jeść zarówno rzeczy miękkie, jak i twarde. Te drugie wpływają na prawidłowy rozrost szczęki, zapobiegają wadą zgryzu oraz stymulują pracę języka. Należy zwracać uwagę na sposób odgryzania – zawsze przodem (zębami siecznymi) a nie bokiem (zębami trzonowymi).
- słuch. Problemy ze słuchem są bardzo często przyczyną problemów z prawidłowym rozwojem mowy. Dziecko mówi tak, jak słyszy. Wśród rodziców panuje przekonanie, że badanie słuchu po porodzie jest niejako ważne całe życie. Prawda jest jednak taka, że audiometria wykonana u noworodka stwierdza jedynie, czy dziecko słyszy w tym dniu. W życiu przedszkolaka katar i zatkany nos pojawia się bardzo często. Nigdy nie wiadomo, czy nie pozostawią po sobie śladu w postaci płynu w uszach. Dlatego jeśli zauważymy, że dziecko ogląda głośniej bajkę albo nie reaguje na nasze polecenia, warto udać się na wizytę do laryngologa i audiologa.
Czas wolny to znakomita okazja, żeby pobawić się z dzieckiem w domu, a jednocześnie przemycić elementy profilaktyki logopedycznej. Jak można to zrobić? Poniżej przedstawiam kilka przykładów zabaw i ćwiczeń:
- zabawy wymuszające poprawny tor oddechowy: dmuchanie baniek, wiatraczków, statków na wodzie, papierowych kulek do bramki, wąchanie kwiatów, przenoszenie drobnych przedmiotów za pomocą słomki.
- picie napojów przez słomkę. Słomka musi opierać o wargi a nie znajdować się między zębami.
- przyklejanie np. wafelka do podniebienia, aby język musiał popracować nad jego ściągnięciem,
- gwizdanie, cmokanie, kląskanie
- gry i zabawy stymulujące rozwój lewej półkuli (znajdują się tam ośrodki odpowiadające za rozwój mowy): praca na sekwencjach, kodowanie, odwzorowywanie schematu, dokańczanie danego ciągu obrazków, układanie puzzli. Wszystko to sprawia, że nasze dziecko będzie w przyszłości lepiej mówić, pisać, czytać i liczyć.
- zabawy rozwijające mowę opowieściową. Pokazujemy dziecku dowolny obrazek i zadajemy pytania: co jest dalej?, co bliżej?, co jest mniejsze, większe?, itd.
- zabawy zawierające elementy treningu słuchowego. Idąc na spacer zatrzymajmy się na chwilę, aby sprawdzić, co słychać. Niech dziecko nazwie wszystkie dźwięki z otoczenia jakie w danej chwili słyszy. Możemy także zapytać dziecko, jakie zapachy są dla niego wyczuwalne (ćwiczymy od razu prawidłowy tor oddechowy).
- ćwiczenia rozwijające motorykę dużą i małą. Kolorowanie, nawlekanie koralików na sznurek, wydzieranie, praca z modeliną, przenoszenie przedmiotów szczypcami, jazda na rowerze, zabawa na równoważni, rzucanie piłek do kosza, zabawy na czworakach, itd.
- aktywności związane z sensoryką. Chodzenie boso po różnych fakturach (piasek, kamienie, trawa), zabawa piaskiem kinetycznym, masą solną, ale też zabawa w błocie.
Po wakacjach wracamy do regularnych zajęć w naszym przedszkolu. Warto jednak pamiętać, że zaproponowane przeze mnie zabawy i ćwiczenia są wskazówką do pracy przez cały rok. Skuteczna terapia logopedyczna jest sumą współpracy nauczyciela logopedy, dziecka i rodziców. Tylko w ten sposób możemy liczyć na efekt terapii logopedycznej, jakim jest piękna mowa naszego dziecka.
Monika Rybak – logopeda